مساجد تفرش
مسجد جامع ششناو:
از جمله مساجد قدیمی استان مرکزی می باشد اين بنا در دوران سلجوقيان (قرن ششم هجري) احداث گرديده و جزء آثار ملي كشور به ثبت رسيده است. علت انتخاب نام “ ششناو ” وجود قناتي است كه از زير مسجد جريان دارد و در قديم جهت تقسيم آب به محلهاي مختلف، توسط شش عدد ناو سر ريز مي شد و جريان پيدا مي كرد. در كنار قنات يك درخت چنار كهنسال نيز قرار دارد. این بنای سلجوقی در مركز شهر تفرش، در محله «فم» قرار دارد و یكی از مساجد با ارزش و قدیمی این شهرستان است. این مسجد دارای مقصوره، شبستان، ایوان و صحنی مفرح است. قنات شش ناو از زیر مقصوره و دورن صحن این مسجد می‌گذرد و پس از عبور از داخل تكیه مجاور، از زیر یك چنار كهنسال بیرون می‌آید و آب آن از ششناو (ناودان) فرو می‌ریزد و در كوی‌ها و محله‌ها سرازیر می‌گردد. وجه تسمیه ششناو همین ناودان‌های شش‌گانه است كه برای سهولت در امر توزیع آب ایجاد شده‌اند. برفراز مقصوره مسجد شش ناو، گنبدی كلاه‌خود با قاعده‌ای به شكل هشت ضلعی و ساقی به بلندی پنج متر تماماً از آجر دیده می‌شود. مجموعه مسجد شامل گنبدی بزرگ به ارتفاع 15 متر و قطر 16 متر، دو شبستان ، ایوان ، صحن ، یک رشته قنات ، چند حجره ، حسینیه و مناره ای آجری به ارتفاع 20 متر و قطر 3 متر است . سقف و یوراه مسجد یا کشایکاری و مقرنس کاری های زیبا تزئین شده است. قدیمی ترین و شاخص ترین بنای مسجد ، معماری آجری مناره آن است که آن را متعلق به دوره پنجم هجری و اویل عهد سلجوقیان ذکر کرده اند . مناره دارای پلکانی ماپیچ است و جدار آن تماما از آجر ساخته شده است. تنهاترین تزئین مناره کتیبه آجری بر فراز آن است که به خط کوفی نوشته شده است. متاسفانه جز کلمه «لا اله الا الله» چیزی در کتیبه باقی نمانده و بقیه حورف آن از بین رفته اند.
در غرب مسجد حسینیه ای بزرگ وجود دارد که در گذشته در ماه محرم و صفر مکانی برای تعزیه خوانی بوده است. اطراف حسیینه حجره هایی برای نشستن تماشاگران وجود دارد که صفه یا سکوی برجسته ای در وسط آن قرار گرفته که نمایش تعزیه بر روی آن اجرا می شود. مقصوره گنبد هشت ضلعی و عنقی استوانه ای شکل به ارتفاع 5 متر و قطر 16 متر دارد گنبد با استفاده از آجر تراش ساخته شده است. در سردر صحن ایوانی به دهانه ۵ متر، عمق ۴ متر و ارتفاع ۷ متر وجود دارد که با پوششی از مقرنس گچی تزئین شده‌است. در پاکار پوشش ایوان کتیبه‌ای به خط نستعلیق به تاریخ ۱۲۷۷ هجری قمری وجود دارد.[۶] در این کتیبه اشاره‌ای به بانی بنا به نام «محمد ابراهیم بن عباس» شده‌است. همچنین در این مسجد مزار یکی از صحابه امام حسن عسكری (ع به نام محمد محدث وجود دارد که در قرن ششم هجری به خاک سپرده شده‌است.
مسجد امام حسن مجتبی (ع) وقف محله:
در خيابان ميرشريفي در روبه‌روي مدرسه ضيايي، بنايي با نام مسجد وقف محله قرار گرفته كه از مساجد مهم محله فم مي‌باشد. اين مسجد بنا بر كتيبه گچي پاي قوس تاق ايوان جنوبي اين مسجد كه به خط نستعليق مي‌باشد مربوط به دوره احمدشاه قاجار بوده و بدين شكل و با توجه به فرم كلي مسجد زمان ساخت اين بنا به دوره قاجار برمي‌گردد. فرم اصلي بنا از مساجد دو ايواني اقتباس شده و از سه طرف آزاده و از طرف شرق در مجاورت ساختمان مسكوني بوده و بسته است. بناي فعلي در يك طبقه و شامل شبستان ستوندار در ضلع شمالي، حياط اصلي و حجره‌هاي اطراف حياط مي‌باشد. ورودي اصلي مسجد در ضلع جنوبي قرار داشته و شامل هشتي با طاق گنبدي است كه خروجي آن از اين قسمت حياط و از طرف شرق هشتي مي‌باشد. در دو ضلع شرقي و غربي داخل حياط به قرينه دو حجره وجود دارد. از ايوان جنوبي مسجد براي برگزاري نماز و در جماعت‌هاي كوچك در فصول گرم سال استفاده مي‌شود. شبستان مسجد مهمترين بخش اين مجموعه بوده و شامل: محراب اصلي مسجد كه آجري است و حميل‌هاي لاجوردي دارد مي‌باشد. در طرفين و بالاي محراب رورته‌هايي وجود دارد كه با كاشي فيروزه‌يي مسدود شده‌اند و بخشي از تامين نور و روشنايي شبستان را بر عهده داشته‌اند. كف شبستان مذكور سه پله پايين‌تر از كف فعلي حياط بوده و داراي ورودي به موازات هم، در منتهي اليه دو ضلع جنوبي مي‌باشد كه به نظر مي‌رسد يكي از ورودي‌ها ويژه آقايان و ديگري مختص بانوان بوده است. تعداد هشت ستون شامل دو رديف چهارتايي فضاي مياني شبستان را تشكيل داده و روي ستون‌هاي نامبرده گنبدهاي كم‌خيز متناسب با طرح‌هاي خفته و راسته و ساده پوشيده شده است كه به وسيله‌ي تيرهاي چوبي پاطاق‌ها را به يكديگر كلاف‌كشي كرده‌اند. مسجد مذكور به طور كلي فاقد عناصر تزئيني عمده بوده، ولي با اين حال در سردر ورودي اصلي يك كتيبه بر روي كاشي خشتي آبي رنگ كار شده كه مضمون آن شامل آياتي از قرآن مجيد و تاريخ نصب كتيبه و نام كاشي‌ساز است. همچنين در ورودي دو لنگه چوبي بنا داراي تزئينات گل ميخ، كوبه و غيره مي‌باشد. مصالح ساختماني مسجد مذكور شامل: آجر، ملاط، چوب و غيره مي‌باشد. اين مسجد همانند ساير مساجد محل، محل عبادت و اجراي مراسم مختلف مذهبي است. نمونه‌هاي متعددي از اين نوع مساجد در محلهاي مختلف تفرش وجود دارد كه هر يك در نوع خود حايز اهميت است. مسجد مذكور كه در سال 1379 به شماره 3532 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده در سال 1381 از سوي ميراث فرهنگي استان مركزي مورد مرمت اصولي و ساماندهي قرار گرفته است.
مسجد جامع طرخوران:
مسجد قائمیه:
